Witaminy są organicznymi związkami chemicznymi, niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełnią one kluczowe role w metabolizmie, regulacji procesów fizjologicznych oraz utrzymaniu zdrowia. Człowiek nie jest w stanie syntetyzować większości witamin, dlatego muszą być one dostarczane z pożywieniem. Ich niedobory mogą prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych, natomiast nadmiar niektórych z nich może być toksyczny. Skorzystaj z pomocy dietetyk kliniczny Michał Strużyk, aby odzyskać swoje zdrowie.
Podział witamin
Witaminy dzieli się na dwie główne grupy:
-
Witaminy rozpuszczalne w wodzie: witaminy z grupy B oraz witamina C.
-
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: witaminy A, D, E i K.
Każda z tych grup pełni specyficzne funkcje i odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Niedobory zarówno witamin rozpuszczalnych w wodzie, jak i w tłuszczach, mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
Witaminy z grupy B
Witaminy z grupy B są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, przemiany materii oraz syntezy enzymów. Każda z witamin tej grupy ma swoje unikalne funkcje:
-
Witamina B1 (tiamina) – uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i produkcji energii. Niedobór może prowadzić do choroby beri-beri, objawiającej się osłabieniem mięśni i zaburzeniami układu nerwowego.
-
Witamina B2 (ryboflawina) – kluczowa dla prawidłowego widzenia i funkcjonowania skóry. Niedobór prowadzi do zapalenia kącików ust i nadmiernego łuszczenia się skóry.
-
Witamina B3 (niacyna) – uczestniczy w przemianach energetycznych i syntezie DNA. Jej niedobór prowadzi do pelagry, której objawami są demencja, biegunka i zapalenie skóry.
-
Witamina B5 (kwas pantotenowy) – bierze udział w syntezie hormonów steroidowych oraz regeneracji skóry.
-
Witamina B6 (pirydoksyna) – wspomaga metabolizm aminokwasów oraz syntezę neuroprzekaźników.
-
Witamina B7 (biotyna) – uczestniczy w procesach metabolicznych, a jej niedobór może powodować wypadanie włosów i problemy skórne.
-
Witamina B9 (kwas foliowy) – niezbędna w procesie syntezy DNA i podziału komórek, szczególnie ważna w okresie ciąży.
-
Witamina B12 (kobalamina) – konieczna do produkcji czerwonych krwinek i funkcjonowania układu nerwowego. Niedobór może prowadzić do anemii megaloblastycznej i zaburzeń neurologicznych.
Witamina C (kwas askorbinowy)
Witamina C jest silnym antyoksydantem, wspomaga syntezę kolagenu, wzmacnia układ odpornościowy oraz przyspiesza gojenie ran. Jej niedobór prowadzi do szkorbutu, który objawia się osłabieniem, krwawieniem dziąseł i utratą zębów.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Witamina A
Witamina A jest niezbędna dla prawidłowego widzenia, wzrostu komórek oraz funkcjonowania układu odpornościowego. Niedobór może prowadzić do kurzej ślepoty i podatności na infekcje.
Witamina D
Witamina D reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, wspomaga mineralizację kości i zębów oraz funkcjonowanie układu odpornościowego. Niedobór prowadzi do krzywicy u dzieci i osteoporozy u dorosłych.
Witamina E
Jako silny antyoksydant chroni komórki przed stresem oksydacyjnym oraz wspiera pracę układu krążenia.
Witamina K
Reguluje proces krzepnięcia krwi oraz wspomaga mineralizację kości.
Witaminy a profilaktyka chorób
Badania wskazują, że odpowiednie spożycie witamin może obniżać ryzyko chorób przewlekłych, takich jak:
-
Choroby serca – witaminy z grupy B pomagają regulować poziom homocysteiny.
-
Cukrzyca – witamina D i magnez mogą poprawiać wrażliwość na insulinę.
-
Nowotwory – antyoksydacyjne właściwości witamin C i E mogą chronić DNA przed uszkodzeniami.
-
Choroby neurodegeneracyjne – witaminy z grupy B i D mogą odgrywać rolę w prewencji choroby Alzheimera i Parkinsona.
Bibliografia
-
Holick, M. F. (2017). “Vitamin D is not as toxic as was once thought: a historical and an up-to-date perspective.” Mayo Clinic Proceedings, 92(4), 558-564.
-
O’Leary, F., & Samman, S. (2010). “Vitamin B12 in health and disease.” Nutrients, 2(3), 299-316.
-
Wiseman, E. M., Bar-El Dadon, S., & Reifen, R. (2017). “The vicious cycle of vitamin A deficiency: A review.” Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 57(17), 3703-3714.
-
Traber, M. G., & Atkinson, J. (2007). “Vitamin E, antioxidant and nothing more.” Free Radical Biology and Medicine, 43(1), 4-15.
-
Shea, M. K., & Booth, S. L. (2016). “Vitamin K and bone health: a comprehensive review.” Current Osteoporosis Reports, 14(3), 157-166.
-
Huang, J., Weinstein, S. J., Yu, K., Männistö, S., Albanes, D. (2018). “Serum vitamin C and overall mortality in the U.S. population: A cohort study.” American Journal of Clinical Nutrition, 107(1), 136-143.
-
Lonsdale, D. (2014). “Thiamine deficiency disease, dysautonomia, and high calorie malnutrition.” Springer Science & Business Media.
-
DeNoon, D. J. (2020). “The role of vitamins in neuroprotection and cognitive function.” Journal of Clinical Nutrition, 36(2), 202-214.